Większość znamion występujących na skórze jest zupełnie nieszkodliwa. Jednak statystycznie jedno na 200 tysięcy znamion zmienia się w czerniaka. Jest to nowotwór złośliwy, ale wykryty we wczesnym stadium jest całkowicie uleczalny. Dlatego warto zwracać uwagę na pieprzyki i badać je co pewien czas u dermatologa. Regularne badania dobrze jest ponadto wykonywać samodzielnie, w domu. Dowiedz się jak to robić i na co zwrócić uwagę?
Co sprzyja rozwojowi czerniaka?
Nie każde znamię ma tendencje do tego, aby zmienić się w czerniaka. W większości przypadków tak się nie dzieje. Jednak niektóre sytuacje szczególnie sprzyjają rozwojowi nowotworu złośliwego. Należą do nich m.in. nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne, zbyt częste wizyty w solarium, czy regularne podrażnianie znamienia przez odzież. Dlatego dbaj przede wszystkim o profilaktykę – podczas opalania pamiętaj o kremach z filtrem i unikaj przebywania na pełnym słońcu w środku dnia w miesiącach letnich. Ogranicz też korzystanie z solarium i uważaj, aby nie podrażnić znamienia.
Niektórym czynnikom jednak trudno jest zapobiec. Na przykład, czerniak częściej rozwija się u osób z jasną karnacją, niż u tych o naturalnie śniadej skórze. Decydują o tym też predyspozycje genetyczne. Ponadto, niektóre znamiona zlokalizowane są w takich miejscach, że często niechcący mogą być ocierane przez bieliznę (np. przy biuście, na pośladkach, czy w pachwinach). W takich przypadkach lepiej jak najszybciej usunąć zmianę, aby nie ryzykować rozwinięcia się nowotworu złośliwego.
Jak badać samodzielnie znamiona?
Zaleca się badanie pieprzyków u lekarza co najmniej raz na 3 lata. Jednak osoby, u których występują dodatkowe czynniki ryzyka (np. ktoś z rodziny chorował na czerniaka) powinny pojawiać się w gabinecie częściej. W międzyczasie warto również samodzielnie badać znamiona. Ważna jest przede wszystkim regularność – najlepiej raz w miesiącu bardzo dokładnie obejrzeć całe ciało.
Należy zbadać całą skórę od stóp do głów. W miejscach, gdzie nie można dobrze przyjrzeć się znamionom warto sięgnąć po lustro. W przypadku badania pleców, dobrze jest wykorzystać duże lustro i ustawione naprzeciwko mniejsze lusterko, w którym będzie odbijał się obraz. Znamiona zlokalizowane na tylnej stronie ud i łydek najlepiej oglądać na siedząco, przy pomocy małego lusterka. Należy też zbadać głowę, gdyż pod włosami mogą również kryć się znamiona. Warto więc przeczesać rękami tę powierzchnię, aby sprawdzić, czy nie ma tam niepokojących zgrubień.
Badanie znamion – na co zwracać uwagę?
Podczas badania, należy zwracać uwagę na wszelkie nowe znamiona, a także pieprzyki, które uległy pewnym zmianom. Lekarze opracowali tzw. metodę ABCDE, którą należy się kierować podczas obserwowania znamion. Pozwala ona zwrócić uwagę na niepokojące symptomy, które mogą (chociaż nie muszą) świadczyć o czerniaku. Jeśli więc zauważysz którekolwiek z niżej wymienionych objawów, najlepiej zgłoś się do lekarza, który wykona dokładne badanie pieprzyka.
Do niepokojących oznak należą:
A – asymetria
Jeśli znamię jest niesymetryczne, powinno wzbudzić Twoje podejrzenia. Łagodne znamiona barwnikowe mają regularny kształt. Utrata symetrii pieprzyka może więc sugerować, że ze znamienia rozwinął się czerniak.
B – brzegi
Należy zwrócić uwagę na to, czy brzegi znamienia są równe i gładkie, czy też nieregularne, postrzępione. Znamię w normalnych okolicznościach powinno mieć regularne, dobrze odgraniczone brzegi. Z kolei znamię atypowe charakteryzuje się nierównymi, poszarpanymi brzegami.
C – color (kolor)
Ważny jest też kolor pieprzyka, który powinien być jednolity. Jeśli znamię jest wielobarwne, jest to sygnał niepokojący. Szczególnie groźne jest występowanie kolorów: czarnego, czerwonego i granatowego.
D – duży rozmiar
Znamiona barwnikowe cechują się raczej niewielkim rozmiarem. Jeśli średnica Twojego pieprzyka przekracza 6 mm, należy znamię to dokładnie przebadać.
E – ewolucja
Wszelkie zmiany, jakie zachodzą w obrębie istniejących znamion, powinny zwrócić Twoją uwagę. Pieprzyk nie powinien w szybkim tempie (np. 3 miesięcy) zmieniać koloru, rosnąć, czy zmieniać kształtu.
Kiedy znamię warto usunąć?
Z każdą niepokojącą zmianą w obrębie pieprzyka należy udać się do lekarza, który stwierdzi, czy zmianę tę należy usunąć. Ponadto, warto zawczasu usunąć znamię, które jest często podrażniane przez elementy odzieży lub wystawiane na działanie promieni słonecznych. Jest bowiem możliwe, że po jakimś czasie taki pieprzyk przekształci się w czerniaka.
Znamię możesz usunąć też ze względów czysto estetycznych. Jest to jak najbardziej zrozumiałe i możliwe do wykonania w łatwy sposób. Dostępne są dwie najskuteczniejsze metody usuwania znamion:
- Laser CO2 – jest to najnowocześniejszy laser o dużej skuteczności, a jednocześnie niewielkiej inwazyjności. Generuje skoncentrowane światło, które precyzyjnie trafia w usuwaną zmianę. Woda zawarta między komórkami ulega transformacji w parę wodną, co powoduje całkowite zniszczenie tkanki. Laser dzięki dużej precyzji nie powoduje jednak żadnych uszkodzeń sąsiednich powierzchni skóry.
- Operacja chirurgiczna – znamię nie może być usunięte laserowo, jeśli wykazuje już niepokojące oznaki. W takich przypadkach należy wyciąć je wraz z niewielkim fragmentem skóry. Zabieg jest prostą i szybką procedurą. Przebiega w znieczuleniu miejscowym, więc nie wywołuje żadnego bólu. Po wycieciu pieprzyk należy skierować do badania histopatologicznego.